فارماكينتيك

موارد منع مصرف و احتياط موارد منع مصرف: حساسيت مفرط به دارو. موارد احتياط فراوان: زيادي فشار خون، نارسايي احتقاني قلب (CHF)، يا بيماري قلبي (ممكن است اين حالات را تشديد كند؛ در صورت افزايش وزن يا فشار خون به ميزان قابل توجه يا بروز ادم و يا بزرگي قلب، بايد مصرف دارو قطع شود). موارد احتياط: الف) در درمان نارسايي غده فوق كليوي يا سندرم آدرنوژنيتال همراه با از دست دادن املاح ، مينرالوكورتيكوئيدها بايد همراه با مقدار كافي يك گلوكوكورتيكوئيد مصرف شوند. ب) بيماران مبتلا به بيماري آديسون نسبت به اثر دزوكسي كورتيكوسترون حساس تر هستند و ممكن است عوارض جانبي شديد در آنها بروز كند.

   مكانيسم

فارماكوكينتيك جذب: به دليل تخريب در دستگاه گوارش، از راه خوراكي مصرف نمي‌شود. ملح استات با تزريق عضلاني به راحتي جذب مي‌شود و بايد هر روز مصرف گردد. سوسپانسيون پيوالات بعد از تزريق عضلاني به طور تدريجي جذب مي‌شود و بايد تقريباً هر چهار هفته تزريق شود. پخش: بعد از جذب، به سرعت از خون برداشت مي‌شود و در عضله، كبد، پوست، روده و كليه انتشار مي‌يابد. نيمه عمر پلاسمايي آن حدد 70 دقيقه است. به ميزان زيادي به پروتئين‌هاي پلاسما (ترانس كورتين و آلبومين) پيوند مي‌يابد، ولي فقط بخش پيوند نيافته اين دارو فعال است. آدرنوكورتيكوئيدها در شير ترشح مي‌شوند و از جفت عبور مي‌كنند. متابوليسم: در كبد به متابوليتهاي غيرفعال گلوكورونيد و سولفات متابوليزه مي‌شود. دفع: متابوليتهاي غير فعال و مقادير كمي از داروي متابوليزه نشده از طريق كليه‌ها دفع مي‌شوند. مقادير بسيار كمي نيز از طريق مدفوع دفع مي‌شود.

   موارد منع مصرف

تداخل دارويي مصرف همزمان با باربيتوراتها، فني‌توئين، يا ريفامپين ممكن است موجب كاهش اثرات كورتيكواستروئيد، ناشي از افزايش متابوليسم كبدي، شود. دزوكسي كورتيكوسترون ممكن است متابوليسم ايزونيازيد و ساليسيلاتها را افزايش دهد. اين دارو ممكن است كمي پتاسيم ناشي از مصرف آمفوتريسين B يا داروهاي مدر را افزايش دهد. كمي پتاسيم خون ممكن است خطر مسموميت را در بيماراني كه گليكوزيدهاي ديژيتال را به طور همزمان با دزوكسي كورتيكوسترون مصرف مي‌كنند، افزايش دهد.

   نكات

طبقه‌بندي فارماكولوژيك: مينرالوكورتيكوئيد. طبقه‌بندي درماني: درمان جايگزيني مينرالوكورتيكوئيد. طبقه‌بندي مصرف در بارداري: رده C ملاحظات اختصاصي علاوه بر ملاحظات مربوط به تمامي آدرنوكورتيكوئيدهاي سيستميك، رعايت موارد زير توصيه مي‌ شود: 1- فعاليت رنين پلاسما معمولاً حساس ترين آزمون آزمايشگاهي براي ارزيابي كفايت درمان است. قبل از ظاهر شدن علائم و نشانه‌هاي باليني ، نتيجه اين آزمون شديداً غير طبيعي است. 2- مصرف اين دارو بايد همزمان با اقدامات مكمل، مانند مصرف گلوكوكورتيكوئيدها، كنترل الكتروليتها، و كنترل عفونت صورت گيرد. 3- در مواقع جراحي، آسيب و عفونت، مقادير بيشتري از دارو لازم است. 4- اندام فوقاني براي محلهاي تزريق توصيه نمي‌شود. 5- در صورت امكان پذير نبودن تزريق عضلاني، مي‌توان دارو را به صورت زيرجلدي تزريق كرد. 6- دزوكسي كورتيكوسترون پيوالات نيز ممكن است به ‌عنوان مقدار نگهدارنده مصرف شود. بعد از تعيين مقدار مورد نياز روزانه ملح استات، 25 ميلي‌گرم دزوكسي كورتيكوسترون پيوالات به ازاي هر ميلي‌گرم دزوكسي كورتيكوسترون استات مصرف مي‌شود. ملح پيوالات تقريباً هر چهار هفته تزريق عضلاني مي‌شود. مصرف مقدار زياد سديم ، احتباس سديم و دفع پتاسيم را افزايش مي‌دهد. در صورت بروز ادم، مصرف سديم بايد محدود شود. در صورت لزوم، پتاسيم مكمل بايد تجويز شود. 7- بيمار از نظر افزايش قابل توجه وزن، ادم، افزايش فشار خون، يا سردردهاي شديد بايد مورد پيگيري قرار گيرد. نكات قابل توصيه به بيمار 1- چگونگي تشخيص علائم عدم تعادل الكتروليتها، از جمله ضعف عضلاني، پارستزي، بي‌حسي، خستگي، بي‌اشتهايي، تهوع، تغيير حالات رواني، افزايش دفع ادرار، تغيير ريتم قلبي، سردردهاي شديد يا مداوم، افزايش غيرطبيعي وزن، يا تورم پاها را از پزشك بياموزيد. 2- در صورت فراموش كردن يك نوبت دارو، به محض به يادآوردن، آن را مصرف كنيد، ولي اگر زمان مصرف نوبت بعدي فرا رسيده باشد، آن را مصرف نكنيد و دوز بعدي را نيز دو برابر نكنيد. مصرف در كودكان مصرف طولاني مدت دزوكسي كورتيكوسترون در كودكان و نوجوانان ممكن است رشد و بلوغ آنها را به تأخير اندازد. عوارض جانبي اعصاب مركزي: سردردهاي پيشاني و پس‌سري ، سرگيجه. قلبي- عروقي: احتباس آب و سديم ، كه به افزايش حجم خون منجر مي‌شود، ادم، افزايش فشار خون، CHF، آريتمي قلبي، كارديومگالي. متابوليك: هايپوکالمي، افزايش غيرمعمول وزن. عضلاني- اسکلتي: درد مفاصل و انقباض تاندون، ضعف شديد اندامهاي انتهايي با فلج بالارونده ناشي از كمي پتاسيم. توجه: مصرف دارو نبايد بدون نظر پزشك قطع شود. قطع سريع دارو ممكن است موجب بروز بحران آديسون شود. مسموميت و درمان تظاهرات باليني: مسموميت شديد ناشي از عدم تعادل مايعات و الكتروليتها ، كمي پتاسيم خون، ادم، افزايش فشار خون، نارسايي قلبي. درمان: در مسموميتهاي شديد، ‌درمان بايد علامتي باشد و عدم تعادل مايعات و الكتروليتها تصحيح شود.

  ميزان مصرف

موارد و مقدار مصرف بي‌كفايتي غده فوق كليوي (جايگزيني نسبي)، سندرم آدرنوژنيتال همراه با از دست دادن املاح. دزوكسي كورتيكوسترون استات بزرگسالان: مقدار mg/day 5-1 تزريق عضلاني مي‌شود. در روش ديگر، مقدار 6-1 ميلي‌گرم به مدت 4-3 روز تزريق عضلاني شده، و سپس، مقدار مصرف براساس پاسخ باليني بيمار و غلظت سرمي الكتروليت‌ها تنظيم مي‌شود. دزوكسي كورتيكوسترون پيوالات بزرگسالان: به ازاي mg/day 1 از مقدار نگهدارنده دزوكسي كورتيكوسترون استات، مقدار 25 ميلي‌گرم از اين دارو تزريق عضلاني مي‌شود. اين مقدار در فواصل چهارهفته‌اي تكرار مي‌گردد. مكانيسم اثر دزوكسي كورتيكوسترون با اثر بر روي لوله‌‌هاي ديستال كليه براي تشديد بازجذب يونهاي سديم (و آب) از مايع درون توبولي به درون پلاسما و تشديد ترشح يونهاي هيدروژن و پتاسيم، هومئوستاز الكتروليتي را تنظيم مي‌كند. دزوكسي كورتيكوسترون يك استروئيد بخش قشري غده فوق كليوي است كه فعاليت مينرالوكورتيكوئيدي زيادي دارد، ولي اساساً خواص گلوكوكورتيكوئيدي ندارد. اين دارو به ‌عنوان جانشين نسبي هورمون استروئيد در بي‌كفايتي غده فوق كليه و در بيماران مبتلا به سندرم آدرنوژنيتال مادرزادي كه با از دست دادن املاح همراه است، به كار مي‌رود. هنگام درمان بي‌كفايتي غده فوق كليوي با دزوكسي كورتيكوسترون، مصرف يك گلوكوكورتيكوئيد برونزاد نيز براي كنترل كافي ضروري است (كورتيزون يا هيدروكورتيزون معمولاً داروهاي انتخابي براي جايگزيني هستند ، زيرا هر دو داراي فعاليت مينرالوكورتيكوئيدي و گلوكورتيكوئيدي هستند).

   تداخل

اثر بر آزمايشهاي تشخيصي دزوكسي كورتيكوسترون غلظت سرمي سديم را افزايش و غلظت سرمي پتاسيم را كاهش مي‌دهد. در بيماران مبتلا به آديسون، دزوكسي كورتيكوسترون طي سه ساعت بعد از مصرف، به نشان دادن واكنش به صورت كمي شديد قند خون گرايش پيدا مي‌كند. بنابراين، انجام آزمونهاي تحمل گلوكز فقط در صورت لزوم بايد انجام شود.